آشنایی با دکتر الهی
شهر ملبورن بار دیگر افتخار دارد که میزبان دانشمند و فیلسوف برجسته و وارسته آقای دکتر الهی قمشه ای باشد . علیرغم فعالیتهای بسیار ، برنامه روزانه پر تحرک و طبیعت خستگی ناپذیر ایشان و به رشته تحریر در آوردن بسیاری کتابها و مقالات و ایراد سخنرانی های متعدد در نقاط مختلف دنیا به نظر می رسد که در این دنیای پر هیاهو که سرشار از اطلاعات اغلب بیهوده و با تاریخ مصرف یکی دو روزه است ، هنوز بسیاری از مشتاقان ادب و فرهنگ ندای درونی استاد قمشه ای را بگوش جان نشنیده اند. چنین روزهایی که ایشان شخصا در ملبورن در میان ما هستند می توانند روزهایی تاریخی برای ما بوده و چنانچه از آنها استفاده مناسب نمائیم شاید زندگی خود را 180 درجه چرخانده و قدمی به شناخت بیشتر خود برداشته و به آنچه برای ما شادی و خوشبختی واقعی می آورد نزدیک تر شویم . از دیدگاه دکتر قمشه ای امور دنیوی و روزمره زندگی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و بخش گیرا و انکار ناپذیری از حیات انسان بر روی کره خاک را تشکیل می دهد . او می گوید مقصود عارفان از "دنیا " تنها فراموشی خداوند و ارزشهای معنوی الهی است و به گفته مولانا : چیست دنیا ، از خدا غافل شدن نی قماش و خانه و فرزند و زن اما خوشتر آنکه لحظاتی چند از نگرانی اینکه وقت ندارم و ملال کارهای روزمره و اخبار مضطرب کننده جنگ و تنش و حوادث و اینکه بالاخره اوضاع فلوجه در عراق و موضع مارک لیتهام در مقابل جان هاورد و اینکه جورج بوش به تونی بلیر چه گفته ، قیمت بورس سهام و یا اینکه بالاخره دیوید بکهم با چند زن مدل و غیره ارتباط داشته و . . . براحتی بگذریم و با خیالی آسوده و فکری متمرکز با استاد قمشه ای کمی بیشتر آشنا شویم . آنچه در زیر می خوانیم چکیده ای است از گفتگوهای متعددی که با ایشان در ملبورن داشته ایم . بیوگرافی حسین محی الدین الهی قمشه ای فرزند چهارم استاد فقید مهدی الهی قمشه ای و خانم طیبه تربتی در دی ماه 1318 ( ژانویه 1940 ) در تهران به دنیا آمد . تحصیلات ابتدایی ، متوسطه و دانشگاهی را به ترتیب در دبستان دانش ، دبیرستان مروی و دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران تا درجه دکتری (Ph.D.In Islamic Philosophy & Theology) به پایان برد و نیز تحصیلات حوزوی و سنتی (Liberal studies)را نزد پدر و استادان دیگر دنبال کرد . پدر ایشان فیلسوف، مجتهد ، شاعر و مترجم برجسته ای بودند و اولین و معتبرترین ترجمه فارسی قرآن از کارهای ایشان می باشد . دکتر قمشه ای پس از پایان تحصیلات دانشگاهی به کار تدریس در دانشگاه تهران و سایر مراکز آموزش عالی در داخل و بعدها خارج کشور پرداخت و در کنار آن به تالیف و ترجمه در زمینه عرفان و ادبیات و زیبایی شناسی مشغول شد . وی در سال 1358 قریب یکسال نیز ریاست کتابخانه ملی ایران را عهده دار بود . تحصیلات حوزوی یا سنتی یا همان Liberal studies شامل دوره کامل دروس و مباحث اسلامی می باشد از جمله: اخلاق (Ethics) ، منطق (Logic) ، فلسفه و کلام (Theology) ، فقه اسلامی (Islamic jurisprudence) ، زبان و ادبیات عرب ، ادبیات فارسی با تمرکز بر شعرای عرفانی منجمله نظامی ، مولانا ، سعدی ، حافظ و شبستری . ایشان دارای همسر و دو فرزند ، یک پسر و یک دختر می باشند . همسر ایشان دارای درجه دکتری (ph.D.) در رشته علوم و صنایع غذایی بوده و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و مولف و مترجم کتابها و مقالات در زمینه علوم غذایی می باشد . دکتر قمشه ای شاغل هیچ شغل رسمی نیست و کارش بیشتر به تدریس آزاد در دانشگاهها و مراکز فرهنگی و تالیف و ترجمه کتاب گذشته و می گذرد . همه آموزش های او در ایران صورت گرفته و زبانهای انگلیسی ، عربی و فرانسه را نیز در ایران آموخته است . ساکن تهران است و سالی یکی دوبار به مدت سه تا چهار هفته برای ایراد سخنرانی به خارج کشور سفر می کند. وی در اکثر کشورهای اروپایی ، کانادا ، امریکا ، هند ، تاجیکستان و استرالیا (ملبورن ، سیدنی ، بریزبین) سخنرانی داشته است . پیام آور عشق ، دکتر قمشه ای ، با خستگی ناپذیری تحسین بر انگیزش همواره پیک آشنایی ایرانی و غیر ایرانی با فلسفه و ادبیات غنی عرفانی ایران بوده و در این راستا در دانشگاهها و مراکز علمی و فرهنگی بیشماری در ایران و خارج از ایران تدریس و سخنرانی داشته که از آن میان می توان تدریس فلسفه ، عرفان ، ادبیات و هنر در دانشگاه تهران و دیگر دانشگاههای ایران و همچنین دانشگاههای لندن ، آکسفورد ، هاروارد ، پرینستن و برکلی کالیفرنیا را نام برد . مجموعه سخنرانی های ایشان در Temenos Academy لندن بین سالهای 1994 تا 1996 درباره هنر و حکمت داستانسرایی در مثنوی ، هفت داستان در زیر هفت گنبد از حکیم نظامی ، عطار و قرآن نیز نمایانگر اعتبار جهانی این فیلسوف عاشق می باشد . دکتر قمشه ای همچنین با هنرهایی چون نقاشی ، موسیقی و خوشنویسی از نزدیک آشنایی دارد و در زمینه نقاشی و خوشنویسی آثاری از او به نمایش گذاشته شده است . ایشان به موسیقی ارادت خاص دارد و آنرا بیش از سایر هنرها در سخنرانیهای خود ستوده و همگان را به آموختن آن تشویق نموده است . به قول یکی از موسیقیدانان هیچیک از سخنرانیهای دکتر قمشه ای نیست که در آن نکته ای درباره موسیقی نباشد . دکتر قمشه ای از حافظه درخشانی برخوردار است و به نظر می رسد که قرآن را تقریبا از حفظ دارد و با مولانا و حافظ و نظامی و فردوسی چنان است که گویی دیوان آنها در پیش روی او گشاده شده است، بخصوص گلشن راز شیخ محمود شبستری تماما در خاطر اوست . وی همچنین در ادبیات انگلیس و عرب نیز می تواند ساعتها از حفظ ، اشعار و قطعاتی را بازگو کند . دکتر قمشه ای اغلب روی این نکته تاکید دارد که اگر جاذبه ای در سخن اوست امتیازش به سعدی و حافظ و مولانا و بزرگان شرق و غرب باز می گردد و او تنها خود را توزیع کننده بخشی از فرهنگ جهانی در میان وارثان آن می داند . دکتر قمشه ای امیدوار است که نسل جدید با توجه به امکانات شگفت انگیز ارتباطی امروزه و با استفاده از آخرین پیشرفتهای تکنولوژیکی بتوانند چراغ فرهنگ جهانی را روشن نگه دارند و نصیحت فردوسی را بجای آورند که فرمود : به گفـــتار دانندگان راه جـویبه گیتی بگرد و به هر کس بگوی در بیان پیوند بین عرفان و علم و تکنولوژی نظر ایشان ، طبق سخنرانیهای مفصلی که در این زمینه داشته اند ، این است که تکنولوژی حاکمیت انسان بر دیوهای بیرونی یعنی نیروهای سرکش طبیعی است و عرفان حاکمیت انسان بر دیوهای درونی مانند حرص و کبر و کینه و امثال آن است . بدین سان عرفان و تکنولوژی در هدف با هم بسیار نزدیکند و می توان و باید در میان غوغای تکنولوژی عارف نیز بود.
جوانان استاد قمشه ای معتقدند که جوانان با ارزش ترین سرمایه هر جامعه بوده و در این دنیای پر آشوب که رسانه ها و مراجع گوناگون باعث بوجود آمدن پدیده مضر انباشت و آلودگی اطلاعاتی گردیده اند ، ما می بایست با تمام نیرو به یاری آنان شتافته و راهی نو در پیش پای آنها نهیم و صدایی و نوایی تازه به گوش آنها برسانیم تا حداقل آنان حق انتخابی دیگر نیز داشته باشند . به همین سبب استاد قمشه ای طرحی برای پرورش فکری و فرهنگی جوانان در دست تهیه دارند با عنوان سرمایه گذاری فرهنگی . این طرح شامل خلاصه سازی کتابهای بزرگ جهان بر مبنای قضاوت منقدان بین المللی ، ارائه مقالات و اشعار برجسته دنیا و معرفی شیوه های مطالعه برای کسب فرهنگ جهانی می باشد . کتاب 365 روز با سعدی ایشان از این گروه کتاب است که چاپ گردیده و کتابهای دیگر 365 روز در صحبت شکسپیر ، 365 روز با ادبیات انگلیس ( در قلمرو زرین ) ، 365 روز در صحبت مولانا و 365 روز در صحبت قرآن نیز در دست چاپ می باشند . در کتاب 365 روز در صحبت قرآن علاوه بر ارائه و ترجمه و تفسیر امهات ( آیات کلیدی ) کتاب آسمانی ، دایره وسیع تاثیر قرآن بر ادب پارسی نیز به اختصار خاطر نشان خواهد شد. سخنرانیهای وی که از شبکه 4 تلویزیون ایران و بعضا از شبکه جام جم پخش می گردد نیز در میان جوانان طرفداران بسیاری دارد . سخنرانیهای تلویزیونی استاد قمشه ای از حدود سی سال پیش یعنی پس از در گذشت شادروان مهدی الهی قمشه ای تاکنون در دانشگاهها و مراکز فرهنگی و فرهنگسراها به ایراد سلسله سخنرانی هایی درباره بزرگان ادب پارسی و مباحث زیبایی شناسی در هنر و فلسفه و اخلاق اجتماعی پرداخته است . سخنرانیهای اخیر ایشان ، از سال 1997 یعنی حدود هفت سال است که به صورت هفتگی از تلویزیون ایران پخش می شود . البته چنانچه اشاره شد سخنرانیها برای تلویزیون یا مصاحبه و شرکت در برنامه های تلویزیونی یا رادیویی انجام نشده است بلکه پس از انجام سخنرانی در مراکز یاد شده تلویزیون ایران اقدام به پخش بعضی از آنها می کند . طبق آمار مجله سروش ، سخنرانیهای ایشان پر بیننده ترین برنامه ها بعد از اخبار بوده و حتی از برنامه های ورزشی و سریال های تلویزیونی نیز بینندگان بیشتری دارد . از خصوصیات جالب این سخنرانیها تنوع بینندگان است که از نوجوانان تا سالخوردگان و از عامه مردم تا خواص را در مشاغل گوناگون و با مواضع اجتماعی و مذهبی متفاوت شامل می شود . اسلام استاد قمشه ای اسلام را با دید عرفانی می نگرد و معتقد است که احکام دینی در همه ادیان الهی از جمله اسلام باید چنان تفسیر شود که با فطرت الهی انسان هماهنگ باشد . چنانکه در قرآن آمده است خداوند انسان را بر فطرت خود آفرید و پیامبر فرموده است هر چه شرع بدان حکم کندعقل نیز بر همان حکم خواهد کرد . زن از دیدگاه عرفانی او درباره خانمها نظرات خاص عرفانی دارد از جمله اینکه زن در مقام معشوقی قرار دارد و مظهر معشوقیت و محبوبیت خداوند در روی زمین است . به همین سبب در ادب تغزلی عرفانی پارسی همه جا معشوق مطلق که خداست در صورت زن وصف می شود و مقصود از دخترپادشاه چین و بت چینی یا دختر چینی جلوه و جمال الهی است . گــیرم که نبینی رخ آن دختر چینیاز گردش او گردش این پرده نبینی ؟ تالیفات و مقالات و سخنرانیهاحاصل کار و تلاش خستگی ناپذیر استاد قمشه ای تاکنون مجموعه با ارزشی از صدها کتاب و مقاله و سخنرانی بصورت صوتی و تصویری می باشد . برای فهرست کامل این مجموعه پر ارزش به وب سایت ایشان www.drelahighomshei.com رجوع نمائید . در ضمن دکتر قمشه ای وعده داده اند که پیش از بازگشت به ایران از استرالیا فهرست یکصد جلد کتاب ممتاز جهان را در اختیار کانون ایرانیان ویکتوریا قرار دهند . این لیست بزودی روی وب سایت کانونwww.iranian-vic.org.au و همچنین وب سایت ایشان در اختیار همگان قرار خواهد گرفت . تهاجم غیر فرهنگیتفکر جهانی استاد قمشه ای نشئت از این اعتقاد می گیرد که "تهاجم فرهنگی" مشکل شرق نیست بلکه " تهاجم غیر فرهنگی" است که مشکل زاست .چه بسا فرهنگ اصیل غرب و همه کشورهای جهان می تواند مایه تعالی و رشد معنوی همگان باشد. چنانکه فرهنگ اصیل شرق نیز برای غربیان پیوسته سرچشمه الهام و معرفت بوده است. او می گوید فرهنگ نور الهی است ، از هر کجا بتابد آنجا مشرق است و آن نور در سه جلوه ظاهرمی شود که عبارتند از زیبایی ، دانایی و نیکویی . جامعه با فرهنگ جامعه ای است که در آن به زیبایی و دانایی و نیکویی بیش از هر چیز بها داده می شود و ثروت و قدرت و دولت و مقام و منصب همه در خدمت این سه ارزش قرار می گیرند . پیام دکتر قمشه ای در همه سخنرانیهایش بر محور علم و هنر و اخلاق می گردد . تعریف ایشان از این سه ارزش متعالی چنین است که شناخت نظام و هارمونی عالم ، علم است ، احساس نظام و هارمونی و خلق و ارائه تناسبات تازه هنر است و عمل کردن بر طبق هارمونی های درون و بیرون اخلاق را تشکیل می دهد . هدف علم رسیدن به حقیقت و هدف هنر کشف و ارائه زیبایی و هدف اخلاق رسیدن به خیر و سعادت است و این هر سه یعنی حقیقت ، زیبایی و خیر ، سه جلوه از یک ذات هستند . آنچه خیر است زیباست و حقیقت دارد ، آنچه زیباست خیر است و حقیقت دارد و آنچه حقیقت دارد خیر است و زیباست . شعر معروف زیر از جان کیتز (John Keats) انگلیسی که بخش اول آن از افلاطون گرفته شده مبین همین دیدگاه در فرهنگ غرب است : “Beauty is truth ، truth beauty، That is all ye know on earth، and all ye need to know”. گردآوری : حمید همایونی کانون ایرانیان ویکتوریا فروردین 1383- ملبورن ( آوریل 2004 ) |